◄TERUG             De traditie van de luilakviering en luilaktooi op de Zaanse houtzaagmolens 

Over molens der familie Honig door P. Boorsma 1936-1938.

Op Zaterdag voor Pinksteren stonden de meeste Zaansche molens gedurenden de vroege morgenuren en den schafttijd “op Looielak”. Bij de houtzaagmolens was dit gebruik vrijwel algemeen en is ook het langst in eere gehouden. De jongere leden van het personeel der zaagmolens trokken op dien dag al heel vroeg “te veld” om de molens “op Looielak te zette", d.w.z.: de zeilen der buitenroede “bij te leggen", twee flinke, bebladerde boomtakken aan twee der wiekeneinden te binden en aan dezelfde wieken de kruistouwen “in te pikken”. Aan elk der er einden dezer touwen werd een zaagselmand gebonden en daarna werd de molen netjes in ‘t kruis gesteld. De omhoog staande wieken waren dus getooid met groene takken en de aan de afhangende touwen gebonden, groote zaagselmanden.

Eertijds, toen vooral het Westzijderveld te Zaandam een groot aantal houtzaagmolens telde, gaf deze wijze van versieren een aardigen indruk, en luidde als ‘t ware de Pinksterviering (in de Zaanstreek met duur van 3 dagen) waardig in. Bij de andere industriemolens werd op dien dag een dergelijke versiering niet waargenomen. Daar volstond men met het in ‘t kruis zetten der wieken, waarvan een tweetal, die der buitenroede, belegd met de zeilen. In geval het windstil was, bleven de molens een groot deel van den dag zich aldus vertoonen; doch indien er wind was dan zag men ze na 9 uur weer, als op “gewone” dagen draaien. Maar “wind of stil", op Luilak, wanneer de schafttijd, wegens het eten van “warme bollen” duurde van 7 tot 9 uur, waren er maar enkele molens, welke gedurende dien tijd het bedrijf niet hadden gestaakt. De houtzagers haalden dan ‘s middags 4 uur de zeilen in, zetten den molen op Zondag en hadden “heilig”. ( Zaansche uitdrukking voor: beëindiging van den werktijd). De andere molens maalden meest allen door tot den gewonen stoptijd.

De Eenhoorn staat niet in de Zaanstreek, maar luilakken kennen we wel. De Haarlemse potjesmarkt is heel beroemd en wordt tijdens de luilaknacht nog steeds druk bezocht. Van vrijdagavond tot zaterdagochtend worden er, in het centrum, aan de Kinderhuissingel bloemen en planten voor spotprijsjes aangeboden en kun je jezelf trakteren op poffertjes of flensjes.

De Eenhoorn heeft historisch gezien toch best wat met de Zaan te doen gehad. Enkele vroegere eigenaren kwamen uit de Zaanstreek. De houthandelaren en houtkopers staken het IJ regelmatig over. De Zaanse luilaktraditie wordt daarom door de vrijwilligers van de SMZK, ook op De Eenhoorn, al weer vele jaren in stand gehouden.

De personeelsleden ( de vrijwilligers ) komen op de zaterdagochtend rond 6 uur naar de molen en verzamelen de atributen. De wilgentakken vinden ze rijkelijk langs het jaagpad, de zaagselmanden liggen in het kot en de touwen bij het gereedschap. De molenaar speelt die ochtend de luilak en komt steevast te laat op zijn werk. Hij moet daarom trakteren op warme luilakbollen.

TERUG